Tıpta ve sağlık bilimlerinde nedensellik kavramının anlamını ve farklı nedensellik modellerini öğrenmek.
Dersin İçeriği
Bu ders; Neden ve nedensellik kavramları: Gereklilik ve yeterlilik,Tıpta nedensellik kavramının evrimi,Bulaşıcı hastalıklarda nedensellik: Henle-Koch postülatları, Epidemiyolojik üçgen,Bulaşıcı olmayan hastalıklarda nedensellik: Hill kriterleri,Çoklu nedensellik: Pasta Modeli,Nedensellik ağları ve Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafikler (DAG),Döngüsel nedensellik ve Sindemiler,Deterministik ve deterministik olmayan nedensellik,Olasılıksal nedensellik,Yanlılık, karıştırıcılık, etkileşimlerin rolü,İstatistiksel açıdan nedensellik,Sistemler epidemiyolojisi ve nedensellik,Örnek olaylar ve olgular I,Örnek olaylar ve olgular II; konularını içermektedir.
Dersin Öğrenme Kazanımları
Öğretim Yöntemleri
Ölçme Yöntemleri
Tıpta ve sağlık bilimlerinde kullanılan nedensellik modellerinin farkını yorumlayabilir
10, 11, 13, 9
D, E, L
Nedenselliğe güncel yaklaşımlar doğrultusunda neden-sonuç ilişkisi kurar
10, 11, 13, 9
D, E, L
Çok değişkenli bir nedensellik ilişkisini Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafiklerle amacına uygun tasarlar
10, 11, 13, 9
D, E, L
Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafiklerinden çıkarımda bulunur
10, 11, 13, 9
D, E, L
Deterministik ve deterministik olmayan nedensellik yaklaşımları arasındaki farkı açıklar
10, 13, 9
D, E, L
Olasılıklı ve döngüsel nedenselliğin özelliklerini açıklar
10, 11, 13, 3, 9
D, E, L
Öğretim Yöntemleri:
10: Tartışma Yöntemi, 11: Gösterip Yapma Yöntemi, 13: Örnek Olay Yöntemi, 3: Probleme Dayalı Öğrenme Modeli, 9: Anlatım Yöntemi
Ölçme Yöntemleri:
D: Sözlü Sınav, E: Ödev, L: Grup değerlendirme
Ders Akışı
Sıra
Konular
Ön Hazırlık
1
Neden ve nedensellik kavramları: Gereklilik ve yeterlilik
Bulaşıcı olmayan hastalıklarda nedensellik: Hill kriterleri
5
Çoklu nedensellik: Pasta Modeli
6
Nedensellik ağları ve Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafikler (DAG)
7
Döngüsel nedensellik ve Sindemiler
8
Deterministik ve deterministik olmayan nedensellik
9
Olasılıksal nedensellik
10
Yanlılık, karıştırıcılık, etkileşimlerin rolü
11
İstatistiksel açıdan nedensellik
12
Sistemler epidemiyolojisi ve nedensellik
13
Örnek olaylar ve olgular I
14
Örnek olaylar ve olgular II
Kaynak
1-Susser M. What is a cause and how do we know one? Am J Epidemiol 1991;133(7):635-648.
2-Porta M (ed.). A dictionary of epidemiology. Sixth edition, Oxford University Press, 2014:39-40.
3-Gillies D. Causality, Probability and Medicine. Routledge, New York, 2019.
4-Pearl J. Causality : models, reasoning, and inference. Second edition, Cambridge University Press, 2009.
5-Rothman KJ, Greenland S. Causation and causal inference in epidemiology. Am J Public Health 2005;95:S144-S150.
6-Rothman KJ (ed.). Causal inference. Chestnut Hill, MA:Epidemiology Resources, 1988.
7-Evans AS. Causation and disease: The Henle-Koch postulates revisited. Yale J Biol Med 1976;49:175-195.
8-Hill AB. The environment and disease: Association or causation. Proc R Soc Med 1965;58:295-300.
9-Joffe, M., Gambhir, M., Chadeau-Hyam, M. et al. Causal diagrams in systems epidemiology. Emerg Themes Epidemiol 9, 1 (2012). https://doi.org/10.1186/1742-7622-9-1
10-Hayran O. Güncel Epidemiyoloji. İstanbul Medipol Üniversitesi Yayınları, 2023.
Ders notları; Sunumlar
Dersin Program Yeterliliklerine Katkısı
Dersin Program Yeterliliklerine Katkısı
No
Program Yeterliliği
Katkı Düzeyi
1
2
3
4
5
1
Hedef popülasyonun, uygun kaynak ve çalışma popülasyonlarının, yeterli maruziyetin, sonuçların ve ortak değişken değerlendirmelerinin belirlenmesi de dahil olmak üzere bu sorunun yanıtlanmasına yardımcı olacak bir epidemiyolojik araştırma tasarlar
X
2
Epidemiyoloji metodolojisinde kavramsal bir çerçeve geliştirir
X
3
Tasarım ve analiz aşamalarında karıştırıcılar ve bias gibi çalışmanın sonucunu etkileyen faktörleri ele alır
X
4
Bias ve değişkenlik içeren karmaşık mekanizmaların etkilerini yorumlar.
X
5
Uygun olan temel istatistiksel kavramları ve yöntemleri uygular
X
6
İstatistiksel verileri açıklar
X
7
Klinik araştırma yürütmek için bir plan geliştirir
X
8
Randomize tasarımlarda nedensel etkileri tahmin etmeye yönelik yöntemleri ve randomizasyona alternatif tasarımları değerlendirir
X
9
Eşitsizliğin ölçülme yollarının ve bu ölçümlerin verilerin yorumlanmasını nasıl etkilediğinin kritiğini yapar
X
10
Hastalık tarama yöntemlerini yorumlama becerisi geliştirir
X
11
Epidemiyoloji metodolojisine ilişkin olanlar da dahil olmak üzere araştırma önerilerinin yeterliliğini ve bilimsel değerini eleştirel bir şekilde değerlendirir.
X
12
İnsan hastalıklarının fizyolojisi ve patofizyolojisi hakkındaki bilgilerini epidemiyolojik çalışmalara uygular.
X
13
Belirli sağlık durumlarının nedenlerini araştırır
X
14
Hastalıkların gidişatını tahmin eder
15
Araştırma bulgularını daha geniş bakış açısıyla, politika bağlamında yorumlar
16
Halk sağlığı ve klinik sorunlara yönelik geçerli ve etkili protokoller tasarlamak için bir temel geliştirir.
X
17
Bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıkların epidemiyolojisi hakkında temel bilgi geliştirir
X
Değerlendirme Sistemi
Katkı Düzeyi
Mutlak Değerlendirme
Ara Sınavın Başarıya Oranı
40
Genel Sınavın Başarıya Oranı
60
Toplam
100
AKTS / İşyükü Tablosu
Etkinlik
Sayı
Süresi (Saat)
Toplam İş Yükü (Saat)
Ders Saati
14
2
28
Ders Saati
0
0
0
Rehberli Problem Çözme
0
0
0
Rehberli Problem Çözme
5
5
25
Problem Çözümü / Ödev / Proje / Rapor Tanzimi
4
6
24
Okul Dışı Diğer Faaliyetler
0
0
0
Okul Dışı Diğer Faaliyetler
0
0
0
Proje Sunumu / Seminer
0
0
0
Proje Sunumu / Seminer
5
6
30
Kısa Sınav (QUİZ) ve Hazırlığı
0
0
0
Ara Sınav ve Hazırlığı
1
5
5
Genel Sınav ve Hazırlığı
0
0
0
Genel Sınav ve Hazırlığı
1
10
10
Performans Görevi, Bakım Planı
0
0
0
Performans Görevi, Bakım Planı
0
0
0
Toplam İş Yükü (Saat)
122
Dersin AKTS Kredisi = Toplam İş Yükü (Saat)/30*=(122/30)
4
Dersin AKTS Kredisi: *30 saatlik çalışma 1 AKTS kredisi sayılmaktadır.
Dersin Detaylı Bilgileri
Ders Tanımı
Ders
Kodu
Yarıyıl
T+U Saat
Kredi
AKTS
SAĞLIK BİLİMLERİNDE NEDENSELLİK
EPDD1113138
Güz Dönemi
2+0
2
4
Ders Programı
Ön Koşul Dersleri
Önerilen Seçmeli Dersler
Dersin Dili
Türkçe
Dersin Seviyesi
Doktora
Dersin Türü
Programa Bağlı Seçmeli
Dersin Koordinatörü
Prof.Dr. Osman Erol HAYRAN
Dersi Verenler
Prof.Dr. Osman Erol HAYRAN
Dersin Yardımcıları
Dersin Amacı
Tıpta ve sağlık bilimlerinde nedensellik kavramının anlamını ve farklı nedensellik modellerini öğrenmek.
Dersin İçeriği
Bu ders; Neden ve nedensellik kavramları: Gereklilik ve yeterlilik,Tıpta nedensellik kavramının evrimi,Bulaşıcı hastalıklarda nedensellik: Henle-Koch postülatları, Epidemiyolojik üçgen,Bulaşıcı olmayan hastalıklarda nedensellik: Hill kriterleri,Çoklu nedensellik: Pasta Modeli,Nedensellik ağları ve Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafikler (DAG),Döngüsel nedensellik ve Sindemiler,Deterministik ve deterministik olmayan nedensellik,Olasılıksal nedensellik,Yanlılık, karıştırıcılık, etkileşimlerin rolü,İstatistiksel açıdan nedensellik,Sistemler epidemiyolojisi ve nedensellik,Örnek olaylar ve olgular I,Örnek olaylar ve olgular II; konularını içermektedir.
Dersin Öğrenme Kazanımları
Öğretim Yöntemleri
Ölçme Yöntemleri
Tıpta ve sağlık bilimlerinde kullanılan nedensellik modellerinin farkını yorumlayabilir
10, 11, 13, 9
D, E, L
Nedenselliğe güncel yaklaşımlar doğrultusunda neden-sonuç ilişkisi kurar
10, 11, 13, 9
D, E, L
Çok değişkenli bir nedensellik ilişkisini Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafiklerle amacına uygun tasarlar
10, 11, 13, 9
D, E, L
Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafiklerinden çıkarımda bulunur
10, 11, 13, 9
D, E, L
Deterministik ve deterministik olmayan nedensellik yaklaşımları arasındaki farkı açıklar
10, 13, 9
D, E, L
Olasılıklı ve döngüsel nedenselliğin özelliklerini açıklar
10, 11, 13, 3, 9
D, E, L
Öğretim Yöntemleri:
10: Tartışma Yöntemi, 11: Gösterip Yapma Yöntemi, 13: Örnek Olay Yöntemi, 3: Probleme Dayalı Öğrenme Modeli, 9: Anlatım Yöntemi
Ölçme Yöntemleri:
D: Sözlü Sınav, E: Ödev, L: Grup değerlendirme
Ders Akışı
Sıra
Konular
Ön Hazırlık
1
Neden ve nedensellik kavramları: Gereklilik ve yeterlilik
Bulaşıcı olmayan hastalıklarda nedensellik: Hill kriterleri
5
Çoklu nedensellik: Pasta Modeli
6
Nedensellik ağları ve Yönlendirilmiş Döngüsüz Grafikler (DAG)
7
Döngüsel nedensellik ve Sindemiler
8
Deterministik ve deterministik olmayan nedensellik
9
Olasılıksal nedensellik
10
Yanlılık, karıştırıcılık, etkileşimlerin rolü
11
İstatistiksel açıdan nedensellik
12
Sistemler epidemiyolojisi ve nedensellik
13
Örnek olaylar ve olgular I
14
Örnek olaylar ve olgular II
Kaynak
1-Susser M. What is a cause and how do we know one? Am J Epidemiol 1991;133(7):635-648.
2-Porta M (ed.). A dictionary of epidemiology. Sixth edition, Oxford University Press, 2014:39-40.
3-Gillies D. Causality, Probability and Medicine. Routledge, New York, 2019.
4-Pearl J. Causality : models, reasoning, and inference. Second edition, Cambridge University Press, 2009.
5-Rothman KJ, Greenland S. Causation and causal inference in epidemiology. Am J Public Health 2005;95:S144-S150.
6-Rothman KJ (ed.). Causal inference. Chestnut Hill, MA:Epidemiology Resources, 1988.
7-Evans AS. Causation and disease: The Henle-Koch postulates revisited. Yale J Biol Med 1976;49:175-195.
8-Hill AB. The environment and disease: Association or causation. Proc R Soc Med 1965;58:295-300.
9-Joffe, M., Gambhir, M., Chadeau-Hyam, M. et al. Causal diagrams in systems epidemiology. Emerg Themes Epidemiol 9, 1 (2012). https://doi.org/10.1186/1742-7622-9-1
10-Hayran O. Güncel Epidemiyoloji. İstanbul Medipol Üniversitesi Yayınları, 2023.
Ders notları; Sunumlar
Dersin Program Yeterliliklerine Katkısı
Dersin Program Yeterliliklerine Katkısı
No
Program Yeterliliği
Katkı Düzeyi
1
2
3
4
5
1
Hedef popülasyonun, uygun kaynak ve çalışma popülasyonlarının, yeterli maruziyetin, sonuçların ve ortak değişken değerlendirmelerinin belirlenmesi de dahil olmak üzere bu sorunun yanıtlanmasına yardımcı olacak bir epidemiyolojik araştırma tasarlar
X
2
Epidemiyoloji metodolojisinde kavramsal bir çerçeve geliştirir
X
3
Tasarım ve analiz aşamalarında karıştırıcılar ve bias gibi çalışmanın sonucunu etkileyen faktörleri ele alır
X
4
Bias ve değişkenlik içeren karmaşık mekanizmaların etkilerini yorumlar.
X
5
Uygun olan temel istatistiksel kavramları ve yöntemleri uygular
X
6
İstatistiksel verileri açıklar
X
7
Klinik araştırma yürütmek için bir plan geliştirir
X
8
Randomize tasarımlarda nedensel etkileri tahmin etmeye yönelik yöntemleri ve randomizasyona alternatif tasarımları değerlendirir
X
9
Eşitsizliğin ölçülme yollarının ve bu ölçümlerin verilerin yorumlanmasını nasıl etkilediğinin kritiğini yapar
X
10
Hastalık tarama yöntemlerini yorumlama becerisi geliştirir
X
11
Epidemiyoloji metodolojisine ilişkin olanlar da dahil olmak üzere araştırma önerilerinin yeterliliğini ve bilimsel değerini eleştirel bir şekilde değerlendirir.
X
12
İnsan hastalıklarının fizyolojisi ve patofizyolojisi hakkındaki bilgilerini epidemiyolojik çalışmalara uygular.
X
13
Belirli sağlık durumlarının nedenlerini araştırır
X
14
Hastalıkların gidişatını tahmin eder
15
Araştırma bulgularını daha geniş bakış açısıyla, politika bağlamında yorumlar
16
Halk sağlığı ve klinik sorunlara yönelik geçerli ve etkili protokoller tasarlamak için bir temel geliştirir.
X
17
Bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıkların epidemiyolojisi hakkında temel bilgi geliştirir
